ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16، شماره 10، دی 1402 ، شماره پی در پی 92

مقایسۀ دیدگاه نویسندگان زن معاصر در ارتباط با نقش و جایگاه اجتماعی زنان روزگار ما

صفحه (23 - 41)
سولماز پورتقی میاندوآب ، تورج عقدایی (نویسنده مسئول)، حیدر حسنلو ، مهری تلخابی
تاریخ دریافت مقاله : دی 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : فروردین 1402

چکیده

زمینه و هدف: زنان در طول دوره های مختلف ادبیات داستانی جایگاه برجسته ای در آثار نویسندگان داشته و قبل از ورود نویسندگان زن به این نوع ادبی، مسائل و عواطف زنانه با دیدگاه مردانه در داستانها مجال بروز مییافت؛ اما از دهۀ چهل به بعد زنان با ورود به حوزۀ داستان‌نویسی، جرئت پرداختن به موضوع زن را یافتند و شناساندن جایگاه اجتماعی زن به یکی از مفاهیم اصلی ادبیات داستانی زنانه مبدل شد. شهرنوش پارسی‌پور، منیرو روانی‌پور، غزاله علیزاده و گلی ترقی از جمله نویسندگان ادبیات داستانی زنانه محسوب میشوند که هر یک از منظری خاص به زن و جایگاه اجتماعی او در جامعه پرداخته اند. در آثار نویسندگان مزبور، زن نقشهای گوناگونی در جامعه میپذیرد. گاهی حالت منفعلانه در پیش گرفته و در برابر جبر مشکلات سر خم میکند و گاهی در صدد دستیابی به تعالی و کمال، از موانع و مشکلات جامعه عبور میکند.

روش مطالعه: روش گردآوری اطلاعات مقالۀ حاضر، مطالعۀ کتابخانه ای و استفاده از ابزار فیش‌برداری بوده و شیوۀ نگارش و پرداختن اطلاعات توصیفی-تحلیلی است. جامعۀ آماری شامل رمان اهل غرق اثر منیرو روانی‌پور، رمان‌ طوبا و معنای شب، و زنان بدون مردان نوشتۀ شهرنوش پارسی‌پور، خانۀ ادریسیها نوشتۀ غزاله علیزاده و رمانهای اتفاق و آخرین روز نوشتۀ گلی ترقی میباشد.

یافته ها: از مضامین مهم در رابطه با زن و نقش اجتماعی او در داستانها، مسائلی چون مردسالاری، روزمرگی، عشق و احساسات زنانه، و تلاش برای هویت‌یابی است. هر یک از این مسائل آبشخور و عوامل شکلگیری و چگونگی جریان زندگی زنان است.

نتیجه گیری: دیدگاه نویسندگان زن معاصر در رابطه با نقش و جایگاه زنان در جامعه بیانگر آن است که با وجود تفاوتهای آشکار، اشتراکات عمده ای در نوع نگرش آنها به این موضوع وجود دارد. این امر علاوه بر جنسیت آنها، از عواملی مانند شرایط محیطی و جغرافیایی، سطح دانش، سنتها و باورها، و نظام حاکم بر جامعه نشئت گرفته و تأثیر بسزایی در خلق شخصیتهای زن توسط نویسندگان داشته است.

کلمات کلیدی
رمان‌نویسان زن معاصر , ادبیات داستانی , ادبیات زنانه , جایگاه اجتماعی زنان.

• آژند. یعقوب (1370). کتابشناسی ادبیات داستانی ایران از آغاز سال 1357. تهران: آرمین.
• آلن، گراهام. (1385). بینامتنیت، ترجمۀ پیام یزدانجو، تهران: چشمه.
• اخوت. احمد (1371). دستور زبان داستان. اصفهان: نشر فردا.
• باقری، نرگس. (1387). زنان در داستان. تهران: مروارید.
• پارسی‌پور، شهرنوش. (1368). زنان بدون مردان. تهران: قطره.
• پارسی‌پور، شهرنوش. (1401). طوبا و معنای شب. چاپ سیزدهم. تهران: البرز.
• پورتقی میاندوآب، سولماز و عقدایی، تورج. (1400). «زن و جایگاه اجتماعی او در حوزۀ خانواده و اجتماع براساس آثار زویا پیرزاد». فصلنامۀ علمی و تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا). شمارۀ 49. صص 303- 321.
• پورتقی میاندوآب، سولماز و عقدایی، تورج. (1401). «گذر از حضیض (بررسی ارتقای عرفانی شخصیتهای رمان زنان بدون مردان)». فصلنامۀ علمی-تخصصی مطالعات زبان فارسی. شمارۀ نهم. صص 40-21.
• ترقی، گلی. (1394). اتفاق. چاپ چهارم. تهران: نیلوفر.
• تلخابی، مهری. (1384). شاهنامه و فمنیسم. تهران: ترفند.
• حسینی، مریم. (1384). «روایت زنانه در داستان‌نویسی زنانه» کتاب ماه ادبیات و فلسفه. سال 9. صص 101-94.
• داد، سیما. (1370). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: سیمرغ.
• روانی‌پور، منیرو. (1369). اهل غرق. چاپ دوم. تهران: خانۀ آفتاب.
• ریترز، جورج. (1389). نظریۀ جامعه شناسی در دوران معاصر. ترجمۀ محسن ثلاثی. چاپ شانزدهم. تهران: علمی.
• زرافا، میشل (1368). ادبیات داستانی، رمان و واقعیت اجتماعی، ترجمۀ نسرین پروینی، تهران: گوته.
• زرافا، میشل. (1386). جامعه شناسی ادبیات داستانی، ترجمۀ نسرین پروینی، تهران: سخن.
• زرکی، شهلا. (1389). خلسۀ خاطرات. تهران: نیلوفر.
• سبزیان، سعید و کزازی، میرجلال‌الدین. (1388). فرهنگ نظریه و نقد ادبی، تهران: مروارید.
• ستاری، جلال. (1375). سیمای زن در فرهنگ ایران. تهران: سعدی.
• شکری، فدوی. (1386). واقعگرایی در ادبیات داستانی معاصر. تهران: نگاه.
• شمیسا، سیروس. (1388). نقد ادبی. تهران: فردوس.
• شوالتر، الین. (1369). «تصویرگران بی‌بدیل شخصیتها» ترجمۀ آزاده بیداربخت، مجلۀ گردون، شمارۀ 7، صص 50-48.
• علیزاده، غزاله. (1377). خانۀ ادریسیها. تهران: توس.
• فتوحی، محمود. (1391). سبک‌شناسی، نظریه ها، رویکردها و روشها. تهران: سخن.
• قاسم‌زاده، رضا و خائفی، عباس. (1393). «بینش اساطیری در آثار منیرو روانی‌پور». فصلنامۀ ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی. سال 10. صص 337 – 303.
• کالر، جاناتان. (1382). نظریۀ ادبی. ترجمۀ فرزانه طاهری. تهران: نشر مرکز، ص 110.
• مونسان، فرزانه. (1393). «اسطوره های زن‌محور، مشخصۀ سبک در آثار پارسی‌پور، گلی ترقی و غزاله علیزاده» فصلنامۀ علمی-تخصصی سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب). (3) 6، صص 496-475.
• وولف، ویرجینیا. (1383). اتاقی از آنِ خود، ترجمۀ صفورا نوربخش، چاپ نهم، تهران: نیلوفر.